حجت الاسلام و المسلمین محمد علی لیالی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه ضمن گرامیداشت ۱۴ آبان به عنوان روز فرهنگ عمومی اظهار داشت: فرهنگ و فرهنگ عمومی از جمله مباحث بسیار مهم و قابل تأمل و توجه برای فرهیختگان و اصحاب فکر و تحلیل و نظر است که البته در این میان، رسانه های جمعی و اصحاب رسانه نیز وظیفه مهمی در قبال حراست از آن و مقابله با ناهنجاری های فرهنگی دارند.

چیستی معنا و مفهوم فرهنگ

وی افزود: معانی مختلفی درباره فرهنگ و فرهنگ عمومی مطرح است اما اجمالاً می توان گفت، فرهنگ مجموعه قواعد و مقررات، آداب و رسوم و باید ها و نبایدهایی که این ها یا شرعی هستند یا وضعی و قراردادی یا عرفی که در یک جامعه وجود داشته و دارد و خواهد داشت، از این منظر که بخش اعظمی از مولفه های فرهنگی یک جامعه ریشه در گذشته آن دارد و لذا ما در تحلیل مباحث فرهنگی ناگزیر از توجه به ریشه ها و گذشته ها هستیم.

وی گفت: از این منظر هر جامعه ای سعی می کند که مولفه های ذاتی خود را تحت عنوان سنت و آداب و رسوم گذشته حفظ کند.

بایدها و نبایدها در یک جامعه

این محقق و پژوهشگر علوم انسانی همچنین بیان داشت: اساساً ما درجامعه با یک سری از رفتارها و باورها و آداب پذیرفته شده از سوی جمعیت حداکثری جامعه مواجه هستیم که به هنجارها و ارزش ها تعبیر می شود که این ها مطابق با فرهنگ عمومی جامعه است. در مقابل برخی رفتارها و عادت ها و رسومی نیز وجود دارد که در عرف جامعه شناسی و فلسفه اخلاق از آن ها به ناهنجاری ها یا ضدارزش ها تعبیر می شود که همان نبایدهای مطرح در جامعه است.

وی افزود: برای روشن تر شدن بحث باید از مثال هایی چون فرهنگ راهنمایی و رانندگی، فرهنگ آپارتمان نشینی و شهرنشینی استفاده کرد و بر این نکته تاکید داشت که طبعاً اگر کسی این ها را رعایت نکند مورد بازخواست و حتی جریمه قرار می گیرد، ضمن آن که به هر حال نابهنجاری ها و ضدارزش ها به هویت و کلیت یک جامعه آسیب وارد می کند که گاه این آسیب ها بسیار جدی هم هستند و لذا نباید از ضرورت توجه به آن ها غافل شد.

سازگاری مولفه های فرهنگ عمومی با هویت ایرانی و اسلامی جامعه

این روزنامه نگار و فعال رسانه ای همچنین گفت: به هر حال ما در جامعه ایرانی و اسلامی کنونی، مولفه ها و مشخصه هایی داریم که مواجهه با تعبیر تهاجم از جانب سایر فرهنگ ها دارند که در تضاد و تعارض با مولفه های درونی فرهنگ ما به خصوص فرهنگ دینی قرار می گیرند و این نکته از این رو حائز اهمیت است که در جامعه ما مولفه های ذاتی و کلیدی ایرانی و اسلامی به شکل پررنگ وجود دارد و اساساً مولفه های فرهنگ عمومی ما با هویت ایرانی و اسلامی ما سازگار است و از این حیث، هر حرکت و باور و رفتاری که با این مساله سازگار نباشد از آن به عنوان نابهنجاری و ضدارزش، یاد می شود.

وی ابراز داشت: از سویی به جهت تنوع فرهنگی جامعه ایرانی، خرده فرهنگ های آن نیز متنوع است، چه آن که در جامعه متکثری چون جامعه ما، خرده فرهنگ های بسیاری وجود دارد که ناظر به اقوام و مذاهب و فرهنگ ها و زبان های مختلف است و طبعاً رعایت این خرده فرهنگ ها برای تابعان آن ها لازم است همان طور که رعایت قواعد فرهنگی در کلیت جامعه ضروری به شمار می رود.

ضرورت توجه به اقتضائات زمانی و مکانی فرهنگ عمومی

حجت الاسلام و المسلمین لیالی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که فرهنگ عمومی باید با اقتضائات خاص زمانی و مکانی و نیز تفاوت قومیتی و نژادی و غیره مورد توجه و تحلیل قرار گیرد، گفت: در این جامعه ای که زندگی می کنیم، مولفه های مثبت فرهنگی وجود دارد که در مقابل آن ها ناهنجاری ها و یا ضد فرهنگ ها مطرح است؛ به عنوان مثال در جامعه ایرانی، فرهنگ ایثار و از خودگذشتگی، احترام به والدین و بزرگترها، دیانت و مذهب و رعایت شعائر دینی و مناسبت های مذهبی از جمله ارزش ها و مولفه های مثبت ماست، همچنان که سنت حسنه وقف، آداب و رسوم مناسب برای مجالس عزا و عروسی، تاکید بر ازدواج و احترام به سالمندان و غیره همه این ها جزو هنجارها و ارزش ها به شمار می رود و عکس این ها به معنای نابهنجاری ها است، مثل این که کسی که به دنبال مال اندوزی و خوردن بیت المال و اختلاس و غیره باشد.

وظیفه کلیدی رسانه در حراست از فرهنگ عمومی

وی همچنین با اشاره به اهمیت وظیفه و رسالت رسانه های جمعی در شناخت و حراست از فرهنگ عمومی اظهار داشت: اصحاب رسانه خود باید در وهله نخست شناخت صحیح و درستی از فرهنگ و مولفه های فرهنگی جامعه داشته باشند و به خوبی بایدها و نبایدها را بشناسند و در مرتبه بعد، بیش از سایر افراد جامعه، پیشگام و پیش قدم در رعایت آن ها باشند.

این محقق و پژوهشگر حوزوی با تأکید بر این نکته که حراست و دفاع از هویت فرهنگی جامعه از جمله وظایف اصحاب رسانه است، خاطرنشان کرد: کسانی که سلاح قلم، بیان، کتابت، پژوهشگری و نیز هنر و دیگر رسانه ها را در اختیار دارند، باید دغدغه و احساس مسئولیت نسبت به دفاع از هویت فرهنگی جامعه باشد، چه آن که در غیر این صورت دچار گسل و شکاف فرهنگی می شویم که متاسفانه در برخی قسمت ها دچار این خسران ها شده ایم، به این معنا که در برخی عرصه ها نتوانسته ایم درست رفتار کرده و مباحث را بومی کرده و با ذائقه نسل جدید به روز رسانی نموده و آن ها را تبیین کنیم که این مسایل  باعث شکاف و گسست فرهنگی در جامعه شده که تبعات نامطلوبی هم به جای گذاشته است.

ضرورت حفظ و توسعه مؤلفه های فرهنگی جامعه

وی با اشاره به این که رسانه ها باید توسعه و بسط مولفه های فرهنگی جامعه را مورد توجه جدی خویش قرار دهند، گفت: رسانه ها در عین دفاع از هویت فرهنگی جامعه باید به طرد و مقابله با ناهنجاری ها و ضدارزش های فرهنگی بپردازند و به عنوان مثال در رابطه با گسترش طلاق و اعتیاد و بدحجابی و ناهنجاری های اخلاقی اولاً آن ها و ریشه هایشان را به درستی بشناسند و ثانیاً هم این که مسئولانه و متعهدانه به مقابله با آن ها به روش و شیوه درستش بپردازند.

حجت الاسلام و المسلمین لیالی بیان داشت: به هر صورت باید توجه داشت که رسانه چشم بیدار جامعه است و لذا اگر در جایی نابهنجاری اخلاقی نسبت به فرهنگ عمومی رخ داد، باید با خبررسانی و تهیه گزارش و مقاله و ... به افشاگری در این باره بپردازد و مردم و مسئولان را نسبت به قضیه حساس و هوشیار کند.

قدردان میراث عظیم فرهنگی خود باشیم

وی در خاتمه سخنان خود با تأکید بر این که به لطف الهی ما میراث عظیم و ارزشمندی در حوزه فرهنگ و به خصوص فرهنگ عمومی داریم، گفت: باید بر اساس رهنمودهای امام و رهبری و برپایه آموزه های قرآن و عترت در این باره به حراست از داشته های ارزشمند خود پرداخته و همچنین برای مقابله با ناهنجاری ها و تهاجم فرهنگی چاره اندیشی کنیم.

۳۱۳/۸